» Odporność na stres, reagowanie na stres
Każdy człowiek ma własny, różniący się od innych, poziom tolerancji na stres psychologiczny. Walka ze stresem może doprowadzić do zwiększenia odporności na dany rodzaj stresu ( np. ktoś, kto wielokrotnie występuje publicznie może uodpornić się na ten rodzaj stresu i przeżywać go o wiele słabiej niż ktoś, kto nie ma takiego doświadczenia w kontaktach z ludźmi ). Każdy człowiek jest w stanie radzić sobie z inną „porcją” stresu, ale odporność każdego z nas ma jednak granice. Istnieje tzw. Optymalny poziom stresu, który zapewnia maksimum wydajności.
Wiele osób działa nawet lepiej w warunkach stresu niż w tzw. Warunkach normalnych. Łatwość ulegania stresowi oraz sposób i czas opanowania reakcji stresowych zależą od bardziej trwałych cech człowieka takich jak wrażliwość emocjonalna, odporność na zakłócenia, wytrzymałość, wydolność, które z kolei determinowane są przez cechy temperamentu czy właściwości układu nerwowego człowieka. Jednakże to, jak ostatecznie człowiek poradzi sobie ze stresem i sytuacją, która go wywołała, zależy zgodnie z teorią Lazarusa od poznawczej oceny zmian, które zaszły w otoczeniu.
Wśród psychologów istnieje dosyć duża zgodność co do tego, jakie czynniki mogą wywoływać stres. Trudniej o jednomyślność w ustaleniu, od czego zależy odporność człowieka na stres. Ważną rolę w jego tolerancji odgrywa osobowość człowieka, a zwłaszcza jego temperament. Wśród wielu cech temperamentalnych związanych z odpornością człowieka na stres. Jan Strelau wymienia m. in. introwersję, ekstrawersję, neurotyczność, cechę lęku, poszukiwanie wrażeń i reaktywność. Ekstrawertycy, jak wiadomo, to osoby towarzyskie, chętnie przybywające wśród innych ludzi ( odwrotnie niż introwertycy ).
A zatem ograniczenie kontaktów czy wręcz izolacja społeczna będą dla tych osób źródłem silnego stresu. Z kolei dla introwertyków konieczność częstych kontaktów czy współpracy z innymi ludźmi może stanowić źródło stresu. Neurotyczność stanowi cechę określającą poziom stabilności emocjonalnej. Osoby bardzo neurotyczne reagują silnie emocjonalnie albo też są mało elastyczne w swoim zachowaniu, a w sytuacjach stresowych wykazują skłonność do załamywania się. Wysoki poziom cechy lęku powoduje, że człowiek staje się podatny na spostrzeganie wielu obiektywnie niegroźnych sytuacji jako zagrażających, co powoduje u takich ludzi występowanie symptomów stresu i reakcji lękowych nieproporcjonalnie silnych w stosunku do rzeczywistego niebezpieczeństwa. Z kolei osoby poszukujące wrażeń to takie, które preferują m. in. sytuacje związane z ryzykiem i silnymi przeżyciami emocjonalnymi. Dla takich osób sytuacje monotonne, wymagające rutynowych działań, w których niewiele się dzieje, mogą być źródłem napięcia ( stresu ). Przeciwnie niż dla osób mających małe zapotrzebowanie na bodźce, dla których brak nowości czy ekscytujących wydarzeń, a także znane, powtarzające się sytuacje mogą być warunkami optymalnymi. Na zakończenie tego przeglądu krótko o znaczeniu reaktywności jako cechy temperamentu. Determinuje ona charakterystyczną i względnie stałą dla danego człowieka wielkość lub intensywność reakcji ( np. emocjonalnych lub ruchowych ) a ponadto, co jest tu bardzo istotne, reaktywność współwyznacza poziom wrażliwości i odporności emocjonalnej człowieka, a także jego odporność na zmęczenie i czynniki zakłócające działanie. Osoby mało reaktywne to takie, które w porównaniu z wysoko reaktywnymi, przejawiają słabsze reakcje emocjonalne czy ruchowe, są mniej wrażliwe i bardziej odporne, a zatem na ogół łatwiej znoszą stres. Trzeba jednak pamiętać o tym, że w przypadku skrajnie silnych stresorów takich jak bezpośrednie zagrożenie życia reakcje stresowe mogą być takie same lub bardzo podobne, niezależnie od indywidualnych cech psychologicznych człowieka.
Istnieje hipoteza, że ludzie mogą być bardziej lub mniej podatni na działanie stresorów wywołujących rozmaite choroby, ponieważ różnią się genotypami. Po to, aby ocenić w jakim stopniu zapadalność na choroby w danej populacji zależy od czynnika genetycznego, a w jakim od czynników środowiskowych stosuje się tzw. Wskaźnik odziedziczalności. Wskaźnik ten pozwala określić, jaki procent zmienności jakiejś cechy może być wyjaśniony zmiennością genetyczną, a jaki czynnikami środowiskowymi np. jeżeli wskaźnik odziedziczalności w przypadku jakiejś choroby wynosiłby 0,60, to wynik taki należałoby interpretować w ten sposób, że zapadalność na tę chorobę w danej populacji może być w 60 procentach wytłumaczona czynnikiem genetycznym i w 40 procentach czynnikami środowiskowymi. Trzeba jednak zawsze pamiętać o tym, że wskaźnik ten odnosi się do statystyki w populacji, w której został obliczony i nie pozwala niczego przewidywać w odniesieniu do konkretnego człowieka. Innymi słowy, jeśli osoba X cierpi na chorobę Y to nie można powiedzieć, że w 60 procentach „zawdzięcza” ją czynnikom genetycznym. Te liczby odnoszą się wyłącznie do populacji, do której należy ta osoba.